لزوم نظارت دقیق و پیوسته بر دوره کارورزی دانشجویان/تقویت آموزش شاگرد-استادی راهکاری برای رفع بیکاری

رئوف پیشدار استاد دانشگاه و روزنامه‌نگار در گفت‌وگو با خبرنگار گروه دانشگاه خبرگزاری فارس گفت: نظام‌های مترقی آموزشی در دنیا به صورت عمومی، نه فقط دانشگاه، دبیرستان و دبستان به این نتیجه رسیده‌اند که دانش‌آموز، دانشجو و هر کسی که می‌خواهد به نوعی وارد حرفه‌ای شود، می‌بایست در تکمیل آموخته‌های تئوری یا شفاهی کارورزی را بگذراند. برای ساختن افراد و برای قبول مسئولیت‌های آینده حتما بچه‌ها باید در کنار آموخته‌های تئوریشان کار یاد بگیرند، یعنی تئوری‌ها را باید به صورت عملی تمرین کنند و بیاموزند.

وی با بیان اینکه در سیستم سنتی ایران این موضوع وجود داشت، اظهار کرد: ما در گذشته در قالب آموزش‌های رسمی‌ موضوعی به نام طرح کاد داشتیم و در آموزش‌های غیر رسمی‌ هم موضوعی به نام شاگرد-استادی بود. یعنی یک جوانی که مدرسه یا دانشگاه می‌رفت، در ساعت کاری یا اوقات فراغتش نزد استادی می‌رفت که به کار او علاقه داشت و کار یاد می‌گرفت، ضمن اینکه درآمدی هم به دست می‌آورد. این یکی از شیوه‌های بسیار پرثمر است. جالب است برایتان بگویم الآن هم در بسیاری از کشورهای دنیا، این روش اعمال می‌شود.

* یکی از راه‌های کمک به رفع بیکاری در کشور تقویت آموزش شاگرد-استادی است

این استاد دانشگاه افزود: من معتقدم یکی از راه‌های کمک به رفع بیکاری در کشور ما تقویت شاگرد-استادی است. یعنی کسی که درس می‌خواند، در ساعت‌های بیکاری و اوقات فراغتش نزد استادکار در رشته و حرفه مورد علاقه‌اش برود و آن فن را بیاموزد.

وی با بیان اینکه طرح کاد در حقیقت همین طرح استاد-شاگردی بود، گفت:  در طرح کاد ما همیشه با مشکلاتی روبه رو بودیم، یکی از این مشکلات عدم نظارت جدی بر کار بود. من بعید می‌دانم الآن طرح کاد اجرا شود، چرا؟ چون سیستم نظارتی بر آن وجود ندارد. هم نهاد آموزشی و هم نهاد پذیرنده این دانش آموز و دانشجو و هم خود دانشجو باید هر کدام پروتکل‌های خودشان را برای نظارت بر کار داشته باشند. ما در دانشگاه شاهد هستیم که دانشجو معرفی می‌شود که به یک سازمانی متناسب با رشته‌اش برود و کار کند، اما می‌بینیم هم آن سازمان نظارت کافی را ندارد هم اینکه خود فرد، این کار را کمتر انجام می‌دهد. کارورزی باید تعریف شود، سرفصل‌های کارورزی باید مشخص باشد و تعیین شود که این فرد در طول چه مدت، چه چیزهایی را باید بیاموزد. در عین حال خروجی این فرد، یافته‌ها و خروجی کارش باید ارزیابی شود.

به گفته پیشدار، ایران یک برنامه توسعه بیست ساله دارد که می‌بایست همه امور از جمله آموزش ‌و ‌پرورش و آموزش عالی منطبق با آن برنامه باشد، یعنی در آن برنامه به زبان ساده معین کنیم که ما چند نفر دست اندر کار رسانه‌ها مثلا خبرنگار، عکاس خبری و… می‌خواهیم یا مثلا چند نفر مهندس یا پزشک یا مشاغل مختلف می‌خواهیم.

وی افزود: اگر کسی در یک رشته و زمینه‌ای موفق نباشد یا برای او فرصتی نبود، این به معنای آن نیست که آن فرد مفید نیست و دچار سرخوردگی، پشیمانی و پریشانی شود. از کل دانشجویانی که در دانشگاه‌های مختلف داشتم، می‌توانم به جرات بگویم چند نفری درست آمده بودند. از دویست سیصد نفر فقط شاید نهایت ده نفر درست آمده‌بودند و بقیه اشتباه آمده ‌بودند و فقط خواسته بودند وقتشان را بگذرانند. چون در این بچه‌ها ذوق سنجی و استعدادیابی نشده‌است، به اضافه اینکه آن فرهنگ مدرک و مدرک گرایی هم در کشور ما هست.

این استاد دانشگاه درباره دلیل خوب انجام نشدن کارورزی‌ها گفت: چون کارورزی تشریفاتی است. الآن دانشجوها در خودشان انگیزه کار را نمی‌بینند و این کار را در بچه‌ها باید تبدیل به انگیزه کرد. در واقع اصلا کارورزی انجام نمی‌شود و یک کار ظاهری و صوری است. ما در هر کاری که می‌خواهیم انجام دهیم، باید برنامه داشته باشیم و بدانیم چه کاری می‌خواهیم انجام دهیم.

* نظام آموزشی‌ ما در همه مقاطع از ابتدایی تا دانشگاه نیازمند بازبینی است

به گفته پیشدار، نظام آموزشی‌ ما در همه مقاطع از ابتدایی تا دانشگاه باید بازبینی شود. ما الآن به دانش آموز چیزهایی را می‌آموزیم که نه در دنیا و نه در آخرت به کارش نمی‌آید، به زبان ساده هیچکدام دارای ارزش نیستند، ما باید محاسبات را در ذهنمان با توجه به آموخته‌هایمان در زندگی پیاده کنیم. ما باید به بچه‌ها مهارت‌های زندگی را بیاموزیم.سیستم آموزشی باید بچه‌ها را مسئولیت پذیر بار بیاورد و به بچه‌ها شیوه زندگی را بیاموزد که کارورزی یکی از آنهاست. الآن بخش زیادی از نیروی ما بیکار است چون متناسب با نیازهای کشور آموزش ندیده‌اند و ما فاقد برنامه هستیم. کسی روی برنامه‌هایی که گفته شده نظارت نکرده، ما طرح و برنامه نداریم و کارها و اهدافمان را سرسری گرفته‌ایم.

این استاد دانشگاه همچنین درباره مجازی شدن کارورزی‌ها در دوران کرونا اظهار کرد: آموزش مجازی یک سری امتیازات و یک سری محدودیت‌هایی دارد. به نظر من هر دو بخش این قضیه باید شناخته شود. ما دو سال است که داریم با این شیوه جلو می‌رویم و این به آن معنا نیست که چون کرونا شد اینطور است، در کشورهای دیگر هم این موضوع وجود دارد، آنها قبل از کرونا هم برنامه‌های آموزش مجازی داشتند. با توجه به توسعه اینترنت و به وجود آمدن فضاهای جدید در زمینه ارتباطات این زمینه را باید ارزیابی کنیم و معایب و محاسنش را در نظر بگیریم.

وی ادامه داد: فضای مجازی یک ظرفیت خیلی بزرگ است اما برای آن باید طرح و برنامه و پروتکل داشت و فهمید که می‌خواهیم در این فضا چکار کنیم. من الآن به طور مشخص نمی‌توانم بگویم محاسن و معایبش کجاست و چکار باید کرد. به نظر من باید از متخصصین کمک گرفت و آنها به شما بگویند که معایب و محاسنش کجاست.

پیشدار درباره بهبود دوره کاورزی گفت: اول از همه مشکل ما در پذیرش دانشجوهاست. واقعیت قضیه این است که به صورت عمده دانشجو می‌پذیریم، که به نظر من نیازی نیست. کشور باید طبق برنامه اداره شود. در همه جای دنیا دارای طرح و برنامه هستند و کشور بر اساس طرح و برنامه اداره می‌شود و امور مختلف جامعه بر اساس طرح و برنامه بیشتر جلو می‌رود.